Golan Tepeleri: İsrail'in İşgali ve Stratejik Önemi
Suriye'de 61 yıllık Baas yönetiminin sona ermesinin ardından, Beşar Esad ve ailesi Rusya'ya kaçmak zorunda kaldı.
Esad rejiminin düşüşü ülke genelinde kutlanırken, bu süreçte oluşan güç boşluklarından yararlanan İsrail, durumu kendi çıkarları doğrultusunda değerlendirdi.
İsrail, özellikle Suriye'nin kuzeyinde stratejik öneme sahip bölgelerde, Suriye ordusunun geri çekilmesiyle işgal harekâtına girişti.
İsrail güçleri, Golan Tepeleri'ndeki tampon bölgeyi geçerek, 1973'ten bu yana ilk kez Suriye topraklarına girdi.
NETANYAHU 'ANLAŞMA ÇÖKTÜ' AÇIKLAMASINDA BULUNDU
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Golan Tepeleri'nde tampon bölge ve silahların kaldırılmasıyla ilgili 1974 Kuvvetlerin Ayrıştırılması Anlaşması'nın artık geçerli olmadığını ifade etti.
Netanyahu, işgal altındaki Golan Tepeleri'ndeki Bental Dağı'na yaptığı ziyaret sırasında çektiği videoda, "Bu bölge yaklaşık 50 yıldır 1974'te varılan anlaşma gereği tampon bölge olarak yönetiliyordu. Anlaşma artık geçerli değil, Suriye askerleri mevzilerini terk etti." şeklinde konuştu.
BÖLGEDEKİ İSRAİL VARLIĞI DEVAM EDECEK
Netanyahu, açıklamasında bölgedeki askeri varlıklarının geçici olduğunu, uygun bir düzenlemenin sağlanana kadar böyle devam edeceğini belirtti.
Bölge İsrail için neden bu kadar önemli?
Golan Tepeleri'nin önemi ve işgalin genişletilmesi 6 başlık altında incelendi.
GOLAN TEPELERİ İSRAİL İÇİN NEDEN HAYATİ?
İsrail Dışişleri Bakanlığı'nın internet sitesinde yapılan açıklamada, "Bölgenin stratejik durumu, İsrail'in Celile bölgesine olan yakınlığı ve Taberiye Gölü'nün İsrail'in ana su kaynağı olması nedeniyle büyük önem taşımaktadır." denildi.
Kudüs Strateji ve Güvenlik Enstitüsü tarafından 2019'da yayımlanan bir raporda, "Golan Tepeleri'nin stratejik önemi, İsrail'in savunma kabiliyetini artırdığı" vurgulandı.
Raporda, Golan Tepeleri'nin İsrail'in kuzeydoğusunda, yüksekliği 1000 ila 1200 metre arasında değişen 1800 kilometrekarelik bir platonun bulunduğu, Taberiye Gölü ile Ürdün Nehri'nin batı sınırlarını çizdiği kaydedildi.
Raporda ayrıca, Şeyh Dağı'nın Golan Tepeleri'nin kuzey sınırını belirlediği ve bu dağın, Şam ile Akdeniz'deki Hayfa Körfezi'ni gözlemleme imkânı sunduğu belirtildi. Golan Tepeleri, Ürdün Nehri Vadisi ile Celile'nin yanı sıra Şam'ın girişlerini kontrol edebilme avantajı sağlıyor.
İsrail'in Golan'ın kuzeyindeki Şeyh Dağı zirvesinden elde ettiği istihbarat bilgileri, Suriye topraklarının derinliklerini elektronik gözetimle izlemeleri açısından büyük bir avantaj sunduğu ifade edildi.
Raporda, Golan'ın Şam'a yakınlığının caydırıcılık açısından önemli bir değer taşıdığı vurgulandı.
1974 KUVVETLERİN AYRIŞTIRILMASI ANLAŞMASI NEDİR?
Bu anlaşma, 6 Ekim 1973'te sona eren savaşın ardından Suriye ile İsrail arasında 31 Mayıs 1974'te Cenevre'de Birleşmiş Milletler, Sovyetler Birliği ve ABD temsilcilerinin huzurunda imzalandı.
Anlaşma çerçevesinde, iki ülke arasında bir ayrım çizgisi belirlenerek bir tampon bölge oluşturuldu.
Tampon bölgedeki anlaşmanın uygulanmasının izlenmesinden, Suriye Golan Tepeleri'nde görevli BM Ateşkes Gözlem Gücü (UNDOF) sorumlu tutuldu.
Anlaşmada, "UNDOF'un ateşkesin devamlılığını sağlamakla yükümlü olduğu" ifadesi yer aldı.
Ayrıca, UNDOF'un Suriye yasalarına ve yerel sivil idarenin faaliyetlerine saygı göstereceği belirtilmiştir.
UNDOF, BM Güvenlik Konseyi'nin yetkileri altında görev yapacak bir teşkilat olarak iki taraf arasında denetimlerini gerçekleştirecektir.
BM'YE BAĞLI GÜÇLERİN DURUMU NEDİR?
UNDOF'un internet sitesine göre, Ağustos 2024 itibarıyla bu gücün 1309 personeli bulunmaktadır. Bunların 1117'si asker, 59'u subay ve 133'ü sivil personelden oluşmaktadır.
Bu güce katkıda bulunan ülkeler arasında Nepal, Uruguay, Hindistan, Fiji, Kazakistan, Gana, Butan, Çek Cumhuriyeti, İrlanda ve Zambiya yer almaktadır.
SİLAHSIZ TAMPON BÖLGE NEDİR?
Tampon bölgenin uzunluğu 75 kilometreyi bulmakta, genişliği ise 10 kilometreye kadar çıkarak güneyde 200 metreye kadar düşmektedir.
Kuzeyde, dünyanın kalıcı yerleşiminin bulunduğu en yüksek BM noktasının bulunduğu Şeyh Dağı yer almaktadır.
"BM gücü, silahlar ve güçler üzerindeki kısıtlamaların uygulanıp uygulanmadığını denetlemektedir."
TAMPON BÖLGE SURİYE KÖYLERİNİ KAPSIYOR MU?
BM güçlerinin internet sitesindeki haritaya göre, bölgede çok sayıda köy bulunmaktadır.
Bunlar arasında en dikkat çekici olanları Taranca, Cubata Haşeb, Ufaniyye, Medine Baas, Hamidiye, Kuneytra, Bi'r Acem, Barika, Asbah, Refid, Samdaniyye Garbiyye ve Kahtaniyye köyleridir.
İsrail ordusu 8 Aralık'ta Baas rejiminin devirildiği gün, belirli köylerde askeri varlıklarını sürdürdüğünü ve bu nedenle bölge sakinlerini evlerinden çıkmamaları konusunda uyardı.
GOLAN'DA KİMLER YAŞIYOR?
Suriye'ye ait Golan Tepeleri, 5 Haziran 1967'den bu yana İsrail tarafından işgal altında tutulmaktadır. Sonrasında bölgenin ilhakı yapılmış olsa da, bu durum uluslararası topluluk tarafından tanınmamıştır.
Suriye Dışişleri Bakanlığı'nın verilerine göre, işgal altındaki Golan Tepeleri'nin yüzölçümü 1150 kilometrekare, Kuneytra ve Fik kentleri ile 137 köy ve 112 tarım alanını kapsamaktadır.
Golan'da, Suriye Arap köylerinin kalıntıları üzerinde 45 adet yasa dışı İsrail yerleşim biriminin bulunduğu ifade edilmektedir.
İsrail Meclisi, 14 Aralık 1981 tarihinde Golan Tepeleri'nin ilhakı ile ilgili yasayı onaylamış; ancak BMGK, 17 Aralık 1981'de bu yasanın geçersiz olduğunu belirtmiştir.
25 Mart 2019'da, dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Golan Tepeleri üzerindeki İsrail egemenliğini resmi olarak tanıdığını duyurmuştur.
İşgal altındaki Golan Tepeleri'ndeki nüfusun yaklaşık 40 bin civarında olduğu, bunların yarısından fazlasının Dürzi kökenli Suriyeliler, diğerlerinin ise İsrailli yerleşimciler olduğu tahmin edilmektedir.
Dürzi kökenli Suriyelilerin önemli bir kısmı, İsrail ordusunda hizmet etmeyi reddetmektedir.
